Kim Sơn Hồ Điệp

Ngay chính giữa phòng họp có một bục cao nửa mét, lấy nó làm trung tâm, tất cả ghế ngồi đều được xếp thành hình vòng cung, trải dài ra xa và đi lên dần theo bậc thang. Tuy phòng họp là hình vuông, nhưng nhờ hiệu ứng này nên thoạt nhìn trông như nửa hình bán nguyệt; tất cả thành viên của quỹ đều ngồi sau lưng bục diễn thuyết, nằm giữa tâm điểm hình bán nguyệt; còn cô và Ceasar ở ngay sát rìa của hình bán nguyệt.



Lúc bọn họ đi vào, ngoài hai dãy bàn dài ở sau bục diễn thuyết là vẫn còn trống, thì hầu như trong phòng đã chật ních người.



Hai người lặng lẽ tìm được ghế dán bảng tên của Rosalie và Mark ở trong góc, vị trí không gần nhau – giữa cô và Ceasar cách ba bốn chỗ trống. Chẳng mấy chốc, mấy cô gái người da trắng của trường đại học Barnard đến, vừa ngồi vào giữa Ceasar và Hoài Chân vừa thấp giọng cười nói, nói cậu nhìn người tổ chức hội nghị đó đi, tối qua lại uống rượu nữa rồi, lỗ chân lông vừa to vừa đen như ô mai mốc meo; hội đồng quản trị của quỹ Ford cũng dần đến, chẳng trách người tổ chức lại cúi người gật đầu như thế, còn cố ý xếp hai dãy bàn dài ở sau bục diễn thuyết cho nhà tài trợ, lấy đó làm cao với toàn hội trường; nghe nói hội nghị lần này long trọng như thế là vì nó khác với năm trước, quỹ Rockefeller cũng tài trợ một khoản lớn, thấy bảo còn nhiều hơn quỹ Ford những 4000 đô la, thậm chí còn có ba giáo sư Harvard và một nữ hiệu trưởng của Trường Radcliffe đến dưới danh nghĩa của quỹ Hollows, vân vân và mây mây.



“Ô mai mốc” đọc diễn văn với toàn thể giáo sư sinh viên, ký giả và nhà tài trợ xong, nữ hiệu trưởng trường Radcliffe tóc vàng nhạt, mặc âu phục trắng cũng đại diện phái nữ phát biểu mấy câu (mặc dù hơn một nửa số nữ sinh trong hội trường là đến từ “học viện” do các trường đại học nổi tiếng bố trí tách biệt), thỉnh thoảng có vài câu nói cười, nhưng nhiều nhất vẫn là những lời sáo rỗng – dù gì cũng không ai mong đợi lời khai mạc của hội nghị học thuật có thể hấp dẫn được như bài phát biểu của các nhà lãnh đạo nổi tiếng hàng thế kỷ.



Bên trong hội trường có bật máy sưởi. Lúc vào phòng khách ở tầng một, cô và Ceasar không gửi áo khác. Hoài Chân chỉ mặc một chiếc áo khoác mỏng bên ngoài trang phục truyền thống lụa đen, đứng ở ngoài kia vẫn thấy lạnh, nhưng mới ngồi trong hội trường mấy phút thì đã bắt đầu thấy nóng, khiến cô mơ màng ngủ gật. Trước khi người diễn thuyết đầu tiên hôm nay lên bục, chỉ có một đoạn lời mở đầu là thu hút cô:



“‘Khi khu vực thu hoạch rễ lúa mì đầu tiên bị xói mòn do mưa gió, khi con sói sống ngoài làng còn chưa dứt tiếng tru, thì bọn họ đã thu xếp bố trí, để lũ trẻ bắt đầu học tập Aristotle, Thucydides, Horace và Tacitus*, còn cả thánh kinh viết bằng ngôn ngữ Hebrew ở nơi hoang vu này… Người có học vấn ấy chính là quý tộc.’ Đây chính là mục đích mà chúng ta tề tựu tại đây vào hôm nay, bởi vì, ‘Nếu một quốc gia văn minh chỉ biết mong đợi vào vô tri và tự do, thì thứ mong đợi đó chưa bao giờ và sẽ không bao giờ xảy ra’.”



(*Theo thứ tự là nhà triết học Hy Lạp, sử gia Hy Lạp, nhà thơ La Mã và sử gia La Mã.)



Trong tiếng vỗ tay như sấm rền, Hoài Chân đưa mắt nhìn lên, nhìn thấy người đã dùng bài phát biểu của Jefferson – người có công lớn trong việc sáng lập Hoa Kỳ để kết thúc bài diễn văn của mình – là một người đàn ông trung niên thắt cà vạt hoa kinh điển kiểu Mỹ (theo như mấy cô gái kia nói thì đó chính là Chủ tịch Quỹ Ford Châu Á Hoa Kỳ).



Trong tràng vỗ tay không dứt, ông ta ngồi xuống ghế khách mời đặc biệt trong hai hàng ghế thuộc quỹ Ford.



Sau đó, nữ hiệu trưởng vui vẻ bước lên bục lần nữa: Xin mọi người hãy nhiệt liệt chào đón vị diễn giả đầu tiên của ngày hôm nay.



Hoài Chân bất chợt thấy vui: trong mấy trường học này, đằng trong thì âm thầm bài Hoa, thế nhưng ngoài mặt vẫn gửi thư mời cho người Hoa; kỳ thị phụ nữ tận xương tủy, nhưng vẫn làm bộ làm tịch để “quý bà đáng kính” đại diện nhà trường đọc diễn văn. Dùng một từ Trung Quốc để hình dung, cô nghĩ có lẽ đó là “nghiêm trang đạo mạo”.



Người đầu tiên lên bục là một anh chàng tóc vàng mặc âu phục, ngoại hình khá tuấn tú, nhưng lại mang đến cho người ta cảm giác chơi bời quá độ. Câu đầu tiên anh ta phát biểu là: “Bình thường trông tôi không như thế này, chỉ là tối qua không được ngủ ngon giấc…” Nói rồi lại nhéo bọng mắt dài một tấc, nói, “Thật sự rất căng thẳng. Một mình tôi trải qua một đêm dài, mong mọi người chớ suy nghĩ bậy bạ.”



Lời tự nhạo báng này đã khiến toàn hội trường cười to, vì dẫu sao mọi người cũng phát hiện anh ta chưa chuẩn bị đầy đủ tinh thần.



Sau khi tốt nghiệp trường Cao đẳng Oberlin, anh ta làm việc cho báo Chicago Tribune, nhờ bài viết nói về “điều tra văn học” và “Lý thuyết về giai cấp nhàn rỗi” xuất bản hai tháng trước mà được mời tham dự hội nghị. Lần này anh ta diễn thuyết khoảng hai mươi lăm phút – có vẻ hơi dài với một bài thuyết trình không quá chính thức.



Hoài Chân không có nhiều hiểu biết về phương diện này, nghe một lúc lâu thì phát hiện mình không hiểu gì, còn suýt ngủ gật. Đợi tới khi cô nhìn lên trên bục, trông thấy vẻ mặt của cánh nhà báo và mấy nhà tài trợ đều thờ ơ ai cũng như ai, cô lập tức bừng hiểu: thì ra không phải chỉ có một mình cô không hiểu.



Mấy cô gái ngồi bên phải cũng đang thảo luận.



Một cô gái nhìn đồng h, “Hội nghị chỉ kéo dài đến một giờ kém mười lăm, sau đó sẽ sang bên cạnh ăn buffet. Giữa chừng chỉ có mười phút nghỉ ngơi, mà tổng cộng có bảy diễn giả —— anh ta định lấn thời gian của người khác hả?”



“So boring.” (Chán muốn chết.)



“Lời mở đầu của anh ta chính là đỉnh điểm của bài phát biểu luôn rồi.”



“Có điều chắc chắn trong sáu trường học có giáo sư chịu nhận anh ta làm học trò. Tài liệu chuẩn bị rất tốt, chẳng qua khả năng diễn thuyết không đạt đến hiệu ứng tuyên truyền mà thôi.”



Chàng trai trên bục đã phát biểu xong, mặt đỏ gay, đầu đổ đầy mồ hôi.



Dưới khán đài im lặng một lúc, trông tất cả đều có vẻ thở phào. Phải ít nhất là một phút sau thì mới có giáo sư Xã hội học của trường Princeton đặt câu hỏi với anh ta, hỏi anh ta có cái nhìn thế nào về “sự kiện thức ăn gia súc”, lại uyển chuyển bảo anh ta “trả lời ngắn gọn”.



Anh ta cũng “rất ngắn gọn” biện hộ cho công nhân và nữ quyền, lại nhận được một tràng pháo tay – xem ra câu trả lời không đến nỗi quá tệ.



Ngay sau đó, nữ hiệu trưởng mặc âu phục trắng đi lên bục, đưa cho anh ta một thư mời được niêm phong – thư đến từ khoa xã hội học của đại học Princeton.



Dưới khán đài xôn xao một lúc, nữ hiệu trưởng cũng không có bình luận gì thêm, vội vã mời diễn giả tiếp theo lên.



Nội dung hai phần diễn thuyết tiếp theo, một là về “Dewey và chủ nghĩa thực dụng”, một là liên quan đến phong trào chủ nghĩa tiến bộ, các diễn giả đều là nam thanh niên người da trắng. Trừ thỉnh thoảng xen vào một hai câu nói đùa, thì nội dung của ba phần thuyết trình cứ khó hiểu dần. Trong bài diễn thuyết đồng đều như nhau không có gì mới mẽ, cô ngẫm nghĩ về bản chất của hội nghị lần này sự: thật ra thì hầu hết các giáo sư ở đây đều đã xem qua các bài viết không tính là luận văn đã được sàng lọc trước đó, trong lòng sớm đã có kết luận về các tác giả của bài viết; Còn về phần thuyết trình thế nào, chẳng qua chỉ là mục gây cười và thêm điểm mà thôi; mà khả năng thuyết trình của ba người trước mặt cũng chỉ tương đương với bài phát biểu tốt nghiệp đại học của du học sinh ở mức trung bình mà thôi – nội dung của bài viết rất chi tiết và mới lạ, nhưng bài phát biểu không không có gì xuất sắc. Chọn ra bảy người trong số những thanh niên có triển vọng rồi tổ chức một cuộc hội nghị, kéo mấy quỹ tài trợ lớn đến, cũng thu hút cánh truyền thông cổ động tuyên truyền cho hội nghị lần này, thật sự đúng là mua danh trục lợi.



Hoài Chân gục xuống bàn, nhìn mấy giáo sư đại học Harvard, Yale và Columbia nhao nhao đưa thư mời cho diễn giả bàn về phong trào tiến bộ kia. Có lẽ Bá Lạc* có lòng chiêu nạp hiền tài, nhưng trường học không có ý định giành thêm nhiều người cho mình.
Trong chớp mắt cô đặt câu hỏi, ngay tức khắc bên dưới khán đài xì xào bàn tán, còn những người phê bình vẻ bề ngoài của cô, lên tiếng giễu cợt bài phát biểu nông cạn của cô, muốn xúi giục mọi người đuổi cô xuống, vào lúc này lại lập tức im bặt.



Cô nói, “Tiếp theo tôi muốn nói vài lời, tôi đã thấy được phương Đông trong mắt phương Tây qua vài tờ báo. Mọi người đều biết, trước khi vào trung học phổ thông, thì cấp trung học cơ sở của chúng tôi bị cô lập với trung học của người da trắng. Dĩ nhiên ngoại trừ một số học sinh Nhật Bản, có điều tôi không rành rọt về chuyện này lắm. Sau khi vào trung học phổ thông, tôi từng hỏi vài người bạn, rốt cuộc vì sao chúng tôi lại bị cô lập với bọn họ. Đại đa số câu trả lời đều là: ‘Người Trung Quốc không tắm rửa, người Trung Quốc ăn thịt chó, bọn họ khạc nhổ hay thậm chí là đại tiểu tiện ở bất cứ đâu’. Đến nỗi có người còn hỏi tôi, ‘Chân của con gái trung Hoa có bị quái dị không?’ Mọi người có cho rằng như thế không?”



Đột nhiên có một chàng trai tóc vàng nói: “Có lẽ cô có thể cho chúng tôi nhìn chân của cô để chứng minh điểm này!”



Hoài Chân lập tức mỉm cười, nói với anh ta: “Bình thường con gái Trung Hoa có hai đôi chân, một đôi là đôi tôi đang dùng bây giờ – là đôi chân máy được làm bằng Silicon; một đôi khác chính là đôi các anh từng thấy trên báo chí —— ồ, nhưng đó lại là cơ quan sinh dục khác của chúng tôi, chỉ có thể cho chồng xem sau khi kết hôn.” Hoài Chân chớp mắt, cố ý dùng âm thanh nhỏ nhẹ nói thẳng vào micro, nói với chàng trai bên dưới, “Nếu anh muốn, thì hôm nào đó tôi sẽ lén dẫn anh đến khuê phòng của tôi để xem. Có điều trước lúc đó, tôi phải hỏi ý kiến bạn trai tôi đã. Cea, anh có đồng ý không?”



Anh lớn tiếng nói, “No way!”



Bên dưới khán đài lại cười ầm ĩ.



Cô nói tiếp, “Thật ra tôi còn muốn nói về nền y học bị gọi là ma thuật nữa. Nói chung, vấn đề này cũng giống như ‘bạn thích trà hay cà phê’, hoặc là ‘cà phê cho thêm sữa hay đường’, nó đưa ra lựa chọn cho người Trung Quốc, nhưng đó cũng không phải là giải pháp duy nhất. Nếu anh muốn, thì với tư cách là người học việc trong trường học ma thuật nửa năm, tôi có thể cho anh một vài đề nghị nhỏ thần bí: những lúc căng thẳng có thể thử dùng hương sợi; dùng lo than thay cho lò sưởi; vào mùa hè, những bạn đến từ Texas có thể tới phố người Hoa tìm lò tre thử, nếu anh cảm thấy cột sống khó chịu thì anh có thể đến tìm phù thủy ở phố người Hoa – bọn họ sẽ cho anh một trái táo độc.”



Nói xong những lời đó, cô cố ý làm vẻ mặt khiếp hãi khi tiết lộ bí mật.



Vẻ mặt nghịch ngợm này, khi xuất hiện trên mặt một cô gái xinh xắn trẻ tuổi, nhất là lúc cắt tóc ngắn và xăm thêm một chữ Hán thần bí, thì thông thường sẽ mang lại hiệu quả vượt ngoài mong đợi.



Có người phụ nữ trung niên đeo kính nhìn cô chòng chọc mấy giây, sau đó ôm tim như không chịu nổi, trời ơi, sao cô ấy lại có thể đáng yêu đến vậy?



Hoài Chân thôi cười, quay lại chuyện chính: “Dĩ nhiên, thời gian tôi diễn thuyết cũng không nhiều, mọi người có thể xác minh điều này trong bài viết dài từng được đăng trên báo của tôi.



Điều tôi muốn nói ở đây hôm nay không phải là tranh luận chính trị dài dòng rườm rà, cũng không phải là muốn truy xét sai lầm của ai. Hẳn mọi người cũng đã nhận ra điều tôi muốn nói – là sự thù địch của phương Tây với phương Đông, đồng thời cũng là sự thù địch của phương Đông với phương Tây. Ngày hôm nay, sự thù địch giữa phố người Hoa và cộng đồng người gia trắng, giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đóng một vai trò quan trọng, thật sự rất khiến người ta nản lòng.



Là một người Trung Hoa, tôi phản đối ‘nước Anh mở rộng biên giới Trung Quốc, đưa pháo súng, vi khuẩn và nha phiến vào’, nhưng đồng thời là một người Hoa, tôi không thể không tiếp nhận ‘chủ nghĩa đế quốc phương Tây’ mà chúng tôi căm hận, bởi vì điều đó thật sự đã mang đến rất nhiều lợi ích cho chúng tôi: ví dụ như hủy diệt xã hội phụ hệ và và chế độ quân chủ phong kiến – có lẽ một trăm năm sau khi Trung Quốc đã nguôi ngoai, rồi bọn họ cũng sẽ thừa nhận điều đó.



Nhưng song song với đó, nó cũng đã tạo nên cảm giác vượt trội của người da trắng và sự tự ti của người da màu, để hai bên hiểu lầm nhau, cách xa nhau, mâu thuẫn với nhau, cuối cùng khó lòng giảng hòa. Bất luận mọi người có thừa nhận hay không, thì với tôi, hai dân tộc vĩ đại này đều đáng để tôn kính.”



“Là một học sinh hưởng nền giáo dục ở trường công lập và có ít kiến thức về y khoa, cho dù trong bài viết hay bài phát biểu vừa rồi của tôi, thì tôi cũng đã trình bày những câu chuyện có thật cùng cảm nhận của mình. Sự thật cũng như con dao giải phẫu của bác sĩ ngoại khoa, tuy tàn ác và mang lại đau đớn, song lại có thể chữa khỏi bệnh…”



Có một phóng viên không khỏi ngắt lời cô: “Cô đang nói chuyện của mình và bạn trai sao?”



Cô ngẫm nghĩ, sau đó cười khẽ, “Đúng là rất giống nhau. Để xây dựng một mối quan hệ lành mạnh, bình đẳng và tôn trọng, thì trước tiên phải cắt bỏ cảm giác tự ti và vượt trội của bản thân đã. Điều này đòi hỏi sự nỗ lực và nhượng bộ rất lớn từ cả hai phía – mà mấu chốt ở đây là, ai sẽ là người sẵn lòng đi bước này trước?”



Nói xong câu trên, rốt cuộc cô cũng thở phào, bình tĩnh mỉm cười.



Một đôi mắt xanh đen lẳng lặng nhìn cô, dường như không ai chú ý là cô đã phát biểu xong.



Cô nói tiếp, “Liên quan đến tất cả phát biểu bên trên, mọi người đều có thể đọc được trong luận văn đầy đủ hơn của tôi, hiện tại ở đây tôi không muốn nói nhiều gì, dẫu gì tôi cũng chỉ có thời gian năm phút để phát biểu. Vậy, tôi đã nói đủ năm phút chưa?”



Dưới khán đài im lặng mấy giây.



Rồi bắt đầu từ nữ hiệu trưởng ở sau lưng.



Chẳng mấy chốc, tràng pháo tay rào rào vang lên như sấm.



__



Qin: Với cá nhân mình thì đây là chương đỉnh điểm của cả truyện, khi Ceasar không ngần ngại thừa nhận người yêu mình là người da vàng, khi Hoài Chân lên tiếng phát biểu trước những người da trắng, khi những tràng pháo tay vang lên – xét về mặt nào đó thì chính là dấu hiệu thay đổi quan niệm cố hữu của cộng đồng phương Tây.



Ngoài lề một chút, không biết có bạn nào như mình không, mình cảm thấy bài hát “Made in the USA” thật sự rất hợp với không khí của truyện. If you fall I’ll fall with you baby… Tell me girl every day you’re my everything… Just a little West Coast, and a bit of sunshine (ở đây mà đổi bờ Tây thành bờ Đông là y chang truyện)… Mọi câu chữ của bài hát này đều khiến mình liên tưởng đến tình yêu và hành trình của đôi trẻ, thật sự rất thấm thía.