Đông Chu Liệt Quốc

Tề Hiếu công bấy giờ đang có ý muốn làm bá chủ, vẫn định dùng binh lực

mà khôi phục lại sự nghiệp của Tề Hoàn công thuở trước, mới họp các quan đại phu lại mà hỏi rằng :



- Đang đời tiên quân ta là Hoàn công ngày xưa, năm nảo cũng

đánh đông dẹp bắc ; nay ta cứ ngồi yên một chỗ, khác nào như người nằm

trong vỏ ốc, không biết bên ngoài có việc chi cả, ta lấy làm xấu hổ. lắm ! Ta còn nhớ năm trước vua nước Lỗ định giúp Vô Khuy mà chống cự với

ta, ta chưa báo được cái thù ấy, nay nước Lỗ phía bắc kết giao với Vệ,

phía nam kết giao với Sở, giả sử đem quân sang đánh ta thì ta lấy gì

định lại cho nổi ? Bây giờ nước Lỗ đang gặp năm mất mùa, ta muốn thừa cơ mà đánh trước đi, các ngươi nghĩ thế nào ?



Quan trường khanh là Cao Hổ nói :



- Nước Lỗ đang có nhiều nước giúp, ta đánh vị tất đã nổi.



Tề Hiếu công nói :



- Ta hãy thử sang đánh để xem chư hầu có đồng lòng với nước Lỗ hay không ?



Tề Hiếu công liền cử binh sang xâm phạm phía bắc nước Lỗ, quân

sĩ phi báo với Lỗ Hi công. Quan đại phu là Tang Tôn Thần nói với Lỗ Hi

công rằng :



- Quân Tề sang đánh ta là có ý muốn báo thù, ta vị tất đã chống lại nổi, xin chúa công sai sứ ra từ tạ là hơn.



Lỗ Hi công nói :



- Biết ai là người khéo ứng đối mà sai đi bây giờ ?



Tang Tôn Thần nói :



- Tôi xin cử một người là con quan tư không Vô Hại đời trước,

tên gọi Triển Hoạch, tên tự là Tử Cầm, làm quan sĩ sư, được phong ở Liễu Hạ, người ấy văn nhã ôn hòa, biết nhiều nghĩa lý, chỉ vì làm quan không hợp thói đời, nên mới từ chức bỏ về, nếu sai người ấy làm sứ thần ra

nói với vua Tề thì vua Tề tất phải kính trọng.



Lỗ Ki công nói :



- Ta cũng có nghe tiếng người ấy, chẳng hay bây giờ ở đâu ?



Tang Tôn Thần nói :



- Hiện nay vẫn ở Liễu Hạ.



Lỗ Hi công sai người đến triệu Triển- Hoạch. Triển Hoạch cáo ốm không đi được. Tang Tôn Thần nói :



- Triển Hoạch có người em tên gọi Triển Hỉ, dẫu quan chức còn

nhỏ nhưng cũng có tài ứng đối nay sai Triển Hỉ đến nhà Triển Hoạch mà

hỏi xem nên dùng cách nào để ứng đối với vua nước Tề.



Lỗ hi công nghe lời. Triển Hỉ đến Liễu Hạ, vào yết kiến Triển Hoạch, thuật lại chủ ý của Lỗ Hi công. Triển Hoạch nói :



- Vua Tề đem quân sang đánh ta là có ý muốn nối sự nghiệp Tề

Hoàn công ngày trước, nhưng không biết rằng muốn làm bá chủ thì trước

hết phải đón phù thiên tử nhà Chu ; nay ta đem di mệnh của tiên vương

ngày xưa mà trách vua Tề thi thiếu gì cách nói.



Triển Hỉ về nói với Lỗ Hi công rằng :



- Tôi đã hỏi được cách để ứng đối với vua Tề rồi.



Lỗ Hi công đã sắp sẵn lễ vật để sai Triển Hỉ đi thương thuyết

với Tề. Triển Hỉ đi đến phía nam sông Vấn, gặp tiền đội quân nước Tề,

bèn xin với tướng tiên phong là Thôi Yến, đến yết kiến Tề Hiếu công.

Thôi Yến đưa Triển Hỉ nói với Tề Hiếu công rằng :



- Chúa công tôi nghe tin xa giá nhà vua sắp sang qua địa giới nước tôi, vậy sai tôi đưa lễ vật sang kính biếu tướng sĩ nhà vua.



Tề Hiếu công nói :



- Người nước Lỗ nghe tin ta đem quân sang đánh, có sợ hãi hay không ?



Triển Hỉ cười mà đáp rằng :



- Bọn tiểu nhân thì cũng có người sự hãi, chứ những người quân tử thì không ai sợ hãi chút nào cả.



Tề Hiếu công nói :



- Nước nhà ngươi, quan văn thì không có ai trí mưu như Thi Bá ; quan vũ thì không có ai vũ dũng như Tào Quệ ; vả nước nhà ngươi đang

gặp năm mất mùa, ngoài đồng không có cây cỏ nào được xanh tốt, thế thì

còn cậy vào đâu mà chẳng sợ hãi ?



Triển Hỉ nói :



- Nước tôi không chắc cậy vào điều gì cả, chỉ chắc cậy vào di

mệnh của tiên vương mà thôi ; tiên vương nhà Chu ngày xưa phong Thái

công ở nước Tề, phong tiên quân tôi là Bá Cầm ở nước Lỗ, khiến hai nước

cắt máu mà thề với nhau rằng : "Con cháu sau đời đời cùng giúp nhà Chu,

chớ có làm hại lẫn nhau ? Lời thề ấy còn giao cho quan thái sử cất đi.

Tề Hoàn công làm nên bá chủ, cũng vì biết hội chư hầu ở đất Kha để cùng

nhau giúp thiên tử ; nay nhà vua lên ngôi đã được chín năm, người nước

tôi vẫn mong nhà vua lại sửa sang bá nghiệp của Tề Hoàn công thuở trước. Bằng nay bỏ di mệnh của tiên vương, trái lời thề của Thái công, để đến

nỗi không giữ được bá nghiệp của Tề Hoàn công thuở xưa thì tôi dám chắc

rằng nhà vua tất không như thế.



Bời vậy mà nước tôi không lấy gì làm sợ hãi.



Tề Hiếu công nói :



- Nhà ngươi về nói với Lỗ hầu, ta xin cùng với nước Lỗ giao hảo, không dùng binh nữa.



Nói xong, liền rút quân về. Triển Hỉ về nói với Lỗ Hi công. Tang Tôn Thần nói :



- Quân Tề dẫu lui, nhưng có ý khinh ta, tôi xin cùng với Trọng Toại mượn quân nước Sở để đánh nước Tề.



Lỗ Hi công lấy làm phải, liền sai Trọng Toại làm chánh. Tang Tôn Thần làm phó, đi sứ nước Sở. Tang Tôn Thần có quen nhau với tướng nước

Sở là Thành Đắc Thần, mới nhờ Thành đắc Thần nói với Sở Thành vương rằng :



- Nước Tề bội ước ở đất Lộc Thượng, nước Tống giao chiến ở sông Hoàng Thủy, đều lả cừu địch với nước Sở cả ; nếu đại vương muốn đem

quân hỏi tội hai nước ấy thì nước tôi xin đem quân làm tiên phong.



Sở Thành vương mừng lắm, liễn sai Thành Đắc Thần làm chánh

tướng, Thúc Hầu làm phó tướng, đem quân sang đánh Tề, chiếm lấy đất

Dương Cực, lấy đất ấy mà phong cho con Tề Hoàn công là công tử Ung và

sai Thúc Hầu đóng đồn ở đấy để làm thanh viện cho nước Lỗ. Thành Đắc

Thần thắng trận, thu quân về triều. Quan lệnh doãn là Tử Văn, bấy giờ

tuổi đã già rồi, xin nhường quyền chính lại cho Thành Đắc Thần. Sở Thành vương nói :


Tào Cung công quả nhiên đem những xác quân Tấn ở trên mặt thành

xuống, khâm liệm tử tế để rồi xe ra trả quân Tấn. Tiên Chẩn mật sai Hồ

Mao, Hồ Yến, Loan Chi và Tư Thần chia làm bốn đạo quân để mai phục sẵn,

đợi khi nào người nước Tào mờ cửa thành đưa những thi thể quân Tấn ra,

bấy giờ sẽ tiến vào mà đánh. Đến ngày thứ tư Tiên Chẩn sai người đứng

dưới chân thành quát to lên rằng :



- Ngày hôm nay có trao trả thi thể quân ta hay không ?



Người nước Tào ở trên mặt thành trả lời rằng :



- Xin quí quốc lui quân ra ngoài năm dặm, nước tôi sẽ giao trả.

Tiên Chẩn nói với Tấn Văn công, xin lui quân ra ngoài năm dặm. Khi người nước Tào đang xe những thi thể quân Tấn ra thì các đạo phục binh của

quân Tấn thừa cơ tiến vào. Tào Cung công đang đứng trên mặt thành. Ngụy

Thù đứng trên xe nhảy một cái lên đến thành xỉa vào giữa bụng rồi đem

trói lại. Vu Lang trèo qua thành trốn chạy, lại bị Điên Thiệt chém chết. Tấn Văn công cùng các tướng vào thành lên ngồi ở trên nhà lầu. Ngụy Thù giải Tào Cung công đến nộp, Điên Thiệt thì dâng trình thủ cấp Vu Lang.

Tấn Văn công truyền đem sĩ tịch của nước Tào ra xem, thấy những người

làm quan đến chức đại phu kể hàng ba trăm người đều chiếu họ tên bắt hết cả, không sót một người nào nhưng không thấy tên Hi Phụ Cơ. Có người

nói với Tấn Văn công rằng :



- Hi Phụ Cơ vì có khuyên vua Tào giảng hòa với Tấn, đã bị vua Tào cách chức rồi !



Tấn Văn công kể tội Tào Cung công rằng :



- Cả nước người có một người bề tôi hiền mà ngươi không biết dùng, chỉ dùng một lũ tiểu nhân, tài nào mà không mất nước.



NóI xong, liền sai đem giam lại một chỗ để chờ khi đánh được Sở

rồi, sau sẽ phân xử ; còn ba trăm người đang có quyền thế bấy giờ đều bị giết cả, lại tịch thu gia tài họ đem thưởng cho quân sĩ.



Tấn Văn công lại hạ lệnh cho quân si, không cho ai được xâm phạm đến nhà Hỉ Phụ Cơ và xung quanh một xóm Hi Phụ Cơ ở, rồi chia quân làm

hai đạo ; một đạo đóng ở trong thành nước Tào, còn một đạo theo Tấn Văn

công trở về đại dinh.



Ngụy Thù và Điên Thiệt vẫn cậy nhiều công trạng, hay có ý kiêu

ngạo, nay thấy Tấn Văn công trọng đãi Hi Phụ Cơ như vậy, Ngụy Thù tức

giận mà bảo Điên Thiệt rằng :



- Chúng ta đi theo chúa công đánh nước Tào, bắt vua chém tướng, biết bao nhiêu là công trạng, mà không thấy chúa công nói gì đến ; Hi

Phụ Cơ chẳng qua chỉ thết đãi được một bữa cơm, ân huệ đáng là bao

nhiêu, mà chúa công trọng đại quá, thật là không được công bằng.



Điên Thiệt nói :



- Người ấy nếu chịu làm quan thì tất chúa công ta trọng dụng,

khi ấy bọn ta sẽ bị hắn đè nén, chi bằng ta cho một mớ lửa vào nhà hắn,

cho hắn chết đi để khỏi di hại về sau ; dẫu chúa công có biết đi nữa,

cũng chẳng giết chúng ta được mà sợ.



Ngụy Thù lấy làm phải, rồi hai người cùng nhau uống rượu.



Đêm hôm ấy họ đem quân đến vây nhà Hi Phụ Cơ phóng hỏa đốt nhà,

lửa cháy ngất trời. Ngụy Thù đang say rượu, cậy có sức khỏe, trèo lên

trên cái chòi cửa, chạy đi chạy lại để dò tìm Hi Phụ Cơ mà giết đi. Ai

ngờ mấy cái cột chòi ở phía dưới đã bị lửa cháy, gãy mà đổ ra, Ngụy Thù ở trên chòi ngã lăn xuống đất, cái cột cháy ấy đè ngay lên ngực. Ngụy Thù hộc máu miệng ra, vội vàng trèo qua nóc nhà để chạy, suýt nữa thì chết

cháy. Ra đến ngoài Ngụy Thù đau quá, chỉ nằm bẹp xuống đất, không thể đi được. Điên Thiệt trông thấy liền cởi áo đắp cho, rồi vực lên xe đem về. Hồ Yến và Tư Thần ở trong thành trông thấy ngọn lửa tưởng có binh biến, vội vàng dẫn quân đến, thấy nhà Hi Phụ Cơ cháy liền truyền quân sĩ cứu

chữa, thì nhà đã cháy gần hết rồi. Hi Phụ Cơ đem mấy người nhà đi chữa

cháy, bị khói xông vào mắt, ngã lăn xuống đất, bất tỉnh nhân sự. Vợ Hi

Phụ Cơ ẵm một đứa con mới lên năm tuổi, tên là Hi Lộc chạy ra sau vườn,

đứng nép ở dưới ao, mới được thoát nạn. Còn mấy tên người nhà đều bị

chết cháy cả.



Xung quanh một vùng gần đấy, cả thảy cháy đến hơn ba chục nóc

nhà. Hồ Yển và Tư Thần dò xét, biết là Ngụy Thù và Điên Thiệt phóng hỏa, giật mình kinh sợ, vội vàng sai người đến đại dinh để báo với Tấn Văn

công. Đại dinh đóng xa năm dặm, đêm thấy ngọn lửa, chưa hiểu là chuyện

gì. Sáng hôm sau, Tấn Văn công tiếp được thư của Hồ Yến và Tư Thần mới

biết rõ đầu đuôi, liền thân hành đến để thăm Hi Phụ



Cơ. Hi Phụ Cơ giương mắt nhìn Tấn Văn công, rồi dần dần nhắm mắt lại mà chết. Tấn Văn công thương xót vô cùng. Vợ Hi Phụ Cơ ẵm Hi Lộc

sụp lạy ở dưới đất, vừa lạy vừa khóc. Tấn Văn công cũng ứa nước mắt mà

bảo rằng :



- Hiền tẩu chớ lo phiền, đã có tôi trông nom cho, không ngại gì cả.



Nói xong, tức khắc phong cho Hi Lộc ngay còn ở trên tay mẹ làm

chức đại phu ; lại chu cấp cho vàng lụa nhiều lắm, để tống táng Hi Phụ

Cơ, rồi đem vợ con Hi Phụ Cơ sang ở nước Tấn, chờ khi vua Tào quy thuận

rồi, bấy giờ sẽ cho về. Sau Hi Lộc làm quan đại phu ở nước Tào. Tấn Văn

công muốn chém Ngụy Thù và Điên Thiệt. Triệu



Thôi nói :



- Hai người ấy ngày xưa đi tòng vong, khó nhọc trong mười chín

năm trời, mới đây lại có công trạng lớn, chúa công nên dung thứ cho.



Tấn Văn công nổi giận mả nói rằng :



- Ta sở dĩ thủ tín với dân được nhờ có pháp luật. Bề tôi không

theo pháp luật thì sao gọi là bề tôi ? Vua không thi hành pháp luật với

bề tôi được thì sao gọi là vua ? Vua chẳng ra vua, bề tôi chẳng ra bề

tôi thì sao giữ được nước ? Các quan đại phu có công với ta thì nhiều

lắm, nếu đều làm trái pháp luật cả thì từ nay trở đi, ta còn thi hành

pháp luật gì được nữa !



Triệu Thôi nói :



- Chúa công nói phải lắm ? Nhưng Ngụy Thù là người vũ dũng, các

tướng không ai bằng, giết cũng đáng tiếc ; xin chúa công giết một mình

Điên Thiệt, cũng đủ làm gương cho kẻ khác, cần gì mà phải giết cả Ngụy

Thù.



Tấn Văn công nói :



- Ta nghe Ngụy Thù bi thương ở ngực không dậy được, chẳng bao

lâu cũng chết, còn tiếc gì mà chẳng trị tội để giữ cho pháp luật được

nghiêm minh.



Triệu Thôi nói :



- Tôi xin phụng mệnh đến hỏi xem nếu bệnh Ngụy Thù quả đã nguy

thì chúa công hãy trị tội, nhược bằng còn mạnh thì nên lưu một viên hổ

tướng ấy để dùng về sau.



Tấn Văn công gật đầu, liền sai Tuân Lâm Phủ đi đòi Điên Thiệt, và sai Triệu Thôi đến thăm bệnh Ngụy Thù.