Liêu Trai Chí Dị

Thư sinh họ Cố người Kim Lăng, học rộng tài hoa, nhưng nhà rất nghèo, lại vì có mẹ già không nỡ rời dưới gối, nên hàng ngày chỉ vẽ thuê viết mướn kiếm ăn. 



Ðã hai mươi lăm tuổi mà vẫn phòng không lạnh lẽo. 



Trước cửa nhà chàng là một ngôi nhà bỏ hoang từ lâu, một hôm có một bà già cùng một cô gái đến thuê để ở. 



Vì thấy không có đàn ông, nên chàng cũng chưa tiện thăm hỏi gốc tích của họ. 



Một hôm tình cờ từ ngoài về, chàng gặp cô gái trong phòng mẹ đi ra, tuổi chừng mười tám mười chín, xinh đẹp, thanh tú, trên đời ít có người sánh kịp. 



Gặp chàng, cô không tránh mặt nhưng có vẻ nghiêm lạnh. 



Chàng vào nhà hỏi mẹ, bà bảo: 



- Ðó là cô gái ở nhà trước cửa, sang mượn thước và kéo may. 



Cô vừa cho biết nhà cũng chỉ có một con một mẹ. 



Trông cô có vẻ không phải con nhà nghèo. 



Hỏi sao không lấy chồng, đáp vì còn mẹ già. 



Ðể mai mẹ sang chào bà cụ, nhân tiện dò xem sao. 



Nếu ước vọng của họ không cao xa quá thì con có thể phụng dưỡng mẹ già thay nàng. 



Hôm sau bà qua nhà cô gái, thấy mẹ nàng là một bà lão điếc. 



Nhìn trong nhà, tịnh không còn một bữa gạo cho ngày mai; hỏi cách sinh sống thì chỉ trông nhờ vào hai bàn tay cô gái. Dần dà mẹ chàng đem chuyện kết thân giữa hai nhà ra ướm hỏi; bà cụ như ý cũng bằng lòng, nhưng còn quay sang bàn bạc với cô gái; nàng nín lặng, xem chừng không được. 



Mẹ về, kể lại cho con nghe và tỏ ý ngờ vực nói: 



- Hay là cô ấy ngại nhà mình nghèo chăng? Tính tình nghiêm nghị không nói không cười, xinh như đào mận mà lại lạnh lùng như sương tuyết, thật là người kỳ lạ! 



Mẹ con than tiếc một lúc rồi cũng bỏ qua. 



Một hôm chàng ngồi ở phòng, bỗng có một thiếu niên đến nhờ vẽ tranh. 



Chàng ta dung nhan đẹp đẽ nhưng ý tứ thì khá buông tuồng. 



Hỏi ở đâu đến, đáp là ở thôn quê. 



Sau đó vài ba ngày lại đến một lần. 



Lâu dần thành quen, cười đùa cợt nhã. 



Chàng suồng sã ôm choàng lấy, cũng không chống cự gì lắm, liền tư thông với nhau. 



Từ đấy đi lại rất thâng 



Gặp khi cô gái đi ngang, thiếu niên đưa mắt nhìn, hỏi là ai, chàng đáp: 



- Cô hàng xóm. 



Thiếu niên nói: 



- Ðẹp thì đẹp thật, mà sao thần sắc đáng sợ thế! 



Lát sau chàng vào nhà trong, mẹ bảo: 



- Vừa rồi cô gái sang xin gạo, nói đã hai ngày bếp không đỏ lửa. 



Cô gái thật có hiếu nhưng nhà nghèo quá, kể cũng đáng thương, ta cũng nên chu cấp ít nhiều. 



Chàng nghe lời, mang đấu gạo sang, gõ cửa nói lại ý mẹ. 



Cô gái nhận gạo cũng không cảm tạ. 



Hàng ngày nàng sang nhà, thấy mẹ chàng may vá, cũng vá áo xâu kim giúp mẹ. 



Ra vào trong nhà, làm lụng mọi việc như con dâu. 




Cô gái nói: 



- Ðiều con canh cánh trong lòng, chẳng dám phơi bày cùng mẹ. 



Ðợi lúc đêm hôm vắng vẻ sẽ cho cháu về với bà. 



Mẹ về nói chuyện với con trai, cũng thầm cho là lạ. 



Ðến đêm, bế đứa trẻ về. 



Lại mấy đêm sau, vào khoảng nửa đêm, cô gái bỗng gõ cửa, bước vào, tay xách chiếc túi da cười nói: 



- Việc lớn của thiếp đã xong rồi. Từ nay xin vĩnh biệt! 



Chàng vội hỏi duyên cớ, nàng nói: 



- Công ơn nuôi mẹ thiếp vẫn khắc sâu trong dạ. 



Trước đây từng nói Chỉ một lần thôi, không có lần thứ hai không phải có đem việc chung đụng gối chăn ra để báo đáp. 



Chỉ vì chàng nghèo không thể lấy được vợ nên gắng sinh cho chàng một đứa con để nối dõi. 



Những mong chỉ một lần là thành, chẳng ngờ lại thấy có kinh nên phải phá giới lần thứ hai. 



Nay ơn chàng đã đền, chí thiếp đã toại, chẳng còn gì ân hận nữa. 



Hỏi: 



- Trong túi có vật gì đấy? 



Ðáp: 



- Ðầu kẻ thù! 



Hé ra cho nhòm, thì râu tóc bắt vào nhau mà máu loang nhoà nhoẹt. 



Chàng sợ muốn đứt hơi, lại hỏi kỹ thêm. 



Nàng nói: 



- Trước đây không dám nói với chàng, vì sợ nếu chuyện không giữ kín được sẽ lộ ra. 



Nay việc đẫ xong, kể chàng nghe cũng chẳng hại gì. 



Thiếp vốn người Chiết Giang, cha làm quan Tư Mã bị kẻ thù hãm hại, nhà cửa bị tịch biên. 



Thiếp phải cõng mẹ già đi trốn, ấn giấu họ tên, chôn vùi tung tích đã ba năm rồi. 



Sở dĩ không báo thù ngay chỉ vì mẹ đang còn sống. 



Ðến khi mẹ mất, lại vướng khối thịt đang mang trong bụng. Vì thế cứ nấn ná mà thành lâu. 



Ðêm hôm nọ đi vắng, chẳng có duyên có gì khác, chỉ vì đường sá cổng ngõ chưa thông thuộc, sợ có sự nhầm lẫn mà thôi. 



Nói xong, ra cửa, lại dặn rằng: 



- Ðứa con thiếp sinh ra, hãy chăm sóc cẩn thận! Chàng phúc mỏng, chẳng sống lâu được, con rồi sẽ làm rạng rỡ cửa nhà. 



Ðêm khuya đừng làm kinh động đến mẹ, thiếp đi đây! 



Chàng đang rầu rĩ, toan hỏi đi đâu thì nàng đã vụt đi nhanh như chớp, chỉ nháy mắt đã không thấy đâu nữa. 



Chàng than tiếc, đứng sững như kẻ mất hồn. 



Sáng hôm sau kạ lại với mẹ, hai mẹ con cứ tấm tắc là chuyện lạ lùng. 



Ba năm sau quả nhiên chàng mất. 



Ðứa con mười tám tuổi đỗ Tiến sĩ, phụng dưỡng bà nôi cho đến hết tuổi già.