Liêu Trai Chí Dị

Hạ Thành Liệt là một sĩ nhân ở Thành Ðô. Có một vợ và một thiếp. 



Người thiếp họ Hà, tiểu tự là Chiêu Dung. 



Người vợ chết sớm, bèn lấy vợ kế họ Thân, tính đố kỵ nhau, ngược đãi. 



Người thiếp họ Hà sinh được một con trai đặt tên là Ðại Nam. 



Hạ lâu nay không trở về, Thân gạt Hà ra, không thổi cơm chung, cứ ngày ngày đong phần thóc cấp cho. 



Ðại Nam lớn dần, thóc ăn không đủ nữa. 



Hà phải dệt vải để phụ vào phần ăn, không dám xin thêm. 



Ðại Nam thấy ở trường học, trẻ con ngâm nga đọc sách, cũng muốn đi học. 



Mẹ cho là hãy còn bé quá, nhưng cũng dắt đắn trường cho học thử, để con chán phải bỏ. 



Ðại Nam sáng dạ, sức học gấp đôi các trẻ khác. 



Thầy làm lạ, tình nguyện không đòi tiền học. 



Hà bèn cho con theo học thầy, biếu lễ chút đỉnh. 



Ðược hai, ba năm đã học thông kinh sách. Một hôm, đi học về nói với mẹ rằng: 



- Trong trường có năm sáu đứa đeo lấy cha xin tiền mua quà bánh, sao con lại không có cha? 



Mẹ nói: 



- Chờ lúc nào con lớn lên, mẹ sẽ cho con biết. 



Ðại Nam hỏi: 



- Con nay đã bảy, tám tuổi, bao giờ mới là lớn? 



Mẹ bảo: 



- Con đến trường đi qua miếu đức quan Thánh thì nên vào lạy, ngài sẽ phù hộ cho chóng lớn. 



Ðại Nam tin lắm, ngày hai buổi đi qua đều vào lạy. 



Mẹ biết thế, hỏi: 



- Con khấn điều gì? 



Cười đáp: 



- Chỉ xin sang năm ngài cho con lớn bằng đứa mười lăm, mười sáu tuổi. 



Mẹ cười. 




Một đêm, canh đã khuya, tiểu đồng gõ cửa vào báo quan huyện lệnh đến. 



Hạ hốt quá, vội vàng mặc áo xỏ giày, thì quan đã vào nhà trong, lại càng hoảng, không biết làm thế nào. 



Hà nhìn kỹ, vội vàng đi ra, nói rằng: Con ta đây mà! Rồi khóc lên. 



Trần Công bàn sụp xuống đất, nức nở nghẹn ngào. 



Số là Ðại Nam từ khi theo họ của cụ Trần đến nay đã nên quan. 



Lúc ông mới từ kinh đô chuyển đến, có vòng đường đi qua cố hương, mới biết hai mẹ đều đã cải giá, gục đầu thương cảm. 



Người trong họ biết Ðại Nam đã là quan sang, đem nhà ruộng trả lại cả. 



Ông cho đầy tớ ở lại để sửa sang, xây cất, mong có ngày cha lại trở về. 



Rồi được bổ nhiệm ở Diêm Ðình, lại muốn bỏ quan để tìm cha. 



Cụ Trần ra sức khuyên can. Vừa gặp lúc có người thầy bói bàn xin một quẻ. 



Thầy bói nói: 



- Nhỏ thành lớn, thiếu thành trưởng, tìm trống được mái, tìm một được hai; quẻ này đi làm quan thì tốt. 



Trần Công bàn đi nhậm chức. 



Vì không tìm được hai thân, nên làm quan mà không dám ăn mặn, uống rượu. 



Ngày hôm ấy, nhận được đơn kiện của người làng, thấy nói đến họ Hạ, có ý ngờ, lén sai người tâm phúc đi hỏi han, quả đúng là cha, bèn thừa lúc đêm tối, đi ra theo kiệu vi hành ; gặp lại mẹ chàng tin thầy bói là thần kỳ. 



Khi trở về, dặn chớ tiết lộ, đưa hai trăm đồng vàng, bảo bố sửa soạn hành trang trở về làng cũ. 



Bố tìm đến nơi thì nhà cửa mới mẻ, nuôi thêm hai người hầu ngựa cưỡi, nghiễm nhiên là một đại gia. 



Thân thị thấy Ðại Nam giàu sang thịnh vượng thì lại càng hổ thẹn. 



Người anh là Bao nghe tin, đâm đơn lên quan, muốn giành lại ngôi vợ cả cho em mình. 



Quan điều tra được thực tình. Giận nói: 



- Ðã tham của, khuyên em tái giá hai lần đổi chồng, còn mặt mũi nào mà tranh giành cả lẽ như ngày xưa? 



Bàn truyền đem Bao ra đánh roi rất nặng. 



Từ đó, danh phận rõ ràng, Thân cam phận bé mọn thờ Hà như chị, thì Hà cũng lấy nghĩa mợ cả đối xử với Thân như em, quần áo, ăn uống không một thức gì tranh phần dùng riêng. 



Trước kia, Thân vẫn sợ Hà phục thù, đến đây lại càng thẹn thùng, hối hận. 



Hạ cũng quên điều ác ngày xưa của thị, cho phép người nhà gọi bằng thái mẫu, chỉ có phong tặng là không được mà thôi.