Martin Eden

Tình cờ, Martin gặp chị Gertrude ở Broadway - cuộc gặp gỡ thật may mắn cho gã, nhưng cũng làm gã hết sức bối rối. Chị nhìn thấy gã trước, trong khi chị đang đứng đợi xe ở góc phố. Chị nhận thấy ngay nét đói khát thèm thuồng trên khuôn mặt, vẻ thất vọng ưu tư trong con mắt gã. Quả thật, gã đang thất vọng và ưu tư. Gã vừa ở hiệu cầm đồ ra sau khi nói chuyện với chủ hiệu chẳng có kết quả gì. Gã cố điều đình vay thêm một món tiền tính vào chiếc xe đạp. Tiết thu lầy lội đã tới, Martin đã đem cầm chiếc xe đạp cách đây ít bữa và giữ lại bộ quần áo đen.



Lão chủ đã biết rõ từng thứ đồ đạc của gã, nên trả lời:



"Nhưng anh còn bộ quần áo đen cơ mà. Đừng có nói là anh đã đem cầm cho thằng cha Do Thái Lipka rồi nhé. Vì nếu anh đã... "



Trông lão có vẻ hăm dọa, gã vội kêu lên:



"Không, không. Tôi vẫn còn giữ ở nhà. Nhưng hiện nay tôi cần mặc nó có việc."



"Được," lão chủ đáp, thái độ đã bớt hung hăng. "Nhưng tôi cũng có việc cần đến bộ quần áo của anh trước khi cho anh vay thêm tiền. Anh tưởng nhận cầm cho anh tôi khỏe thêm ra đấy à?"



"Nhưng chiếc xe đạp của tôi cũng đáng giá bốn mươi đô la rồi, nó hãy còn tốt." Martin nài nẫm. "Ông mới đưa tôi có bảy đô la, mà làm gì được bảy, chỉ có sáu đô la hai mươi lăm xu, ông đã khấu trước lãi đi rồi."



"Nếu anh cần thêm, thì cứ đưa bộ quần áo đến đây." Chính câu trả lời ấy đã tống gã ra khỏi căn nhà nhỏ bé ngột ngạt của lão chủ hiệu cầm đồ. Gã thất vọng lộ ra mặt khiến chị gã trông thấy cũng phải ái ngại.



Hai người vừa gặp nhau thì xe chạy đường "Đại lộ Điện báo" tới, đỗ lại đón khách đi mua hàng buổi chiều về. Thấy gã nắm chặt lấy cánh tay đỡ chị lên xe, chị Gertrude đoán là Martin không có ý muốn đi theo mình. Đứng trên bậc xe, chị quay lại cúi xuống nhìn gã. Nét mặt hốc hác của gã lại làm cho lòng chị nhói lên.



"Cậu không cùng đi à?" Chị hỏi.



Rồi chị xuống xe, đến bên gã.



"Em đi bộ. Cũng là một cách tập thể dục đấy, chị à," gã giảng giải.



"Thế thì chị cùng đi với cậu một quãng vậy, có lẽ thế lại dễ chịu hơn, mấy hôm nay chị thấy trong người không được khỏe."



Martin đưa mắt nhìn chị và thấy chị nói đúng, cái vẻ lôi thôi lốc thốc, người béo bệu, đôi vai chúc xuống, nét mặt mệt mỏi đầy vết nhăn, bước đi nặng nề, không còn cái dáng mềm dẻo nữa, - cái dáng vốn có của một người tự do và sống hạnh phúc.



"Chị nên dừng lại ở đây thôi," gã nói, tuy lúc bấy giờ chị cũng đã đứng lại ở góc phố đầu tiên, "để đi chuyến xe sau."



"Trời ơi, giá mà chị không thấy mệt như thế này!" Chị thở hổn hển. "Cậu cũng như chị, đi bộ nữa làm sao được với đôi giầy cậu đang đi. Nó mòn quá rồi, không chừng chưa đến khu North Oakland nó đã long ra mất."



"Em còn một đôi nữa tốt hơn để ở nhà."



"Mai đến chị ăn cơm nhé?" Chị mời, vụng về. "Higginbotham không có nhà đâu. Anh ấy có việc phải đi San Leandro."



Martin lắc đầu; nhưng nghe nói đến mời ăn, gã không thể nào ngăn được và thèm khát dữ dội lóe lên trong mắt anh.



"Mart à, cậu không còn tiền, nên mới phải cuốc bộ chứ tập thể dục gì?" Chị cố khịt khịt khinh bỉ, nhưng chỉ thốt ra được một tiếng khụt khịt khe khẽ. "Nào để chị xem... "
Brissenden vừa nói vừa nhấp nhổm đứng dậy, dường như anh ta có ý định đi đến tiệm ăn ngay lúc đó.



Tay Martin nắm chặt lại, mạch máu gã đập thình thịch ở hai bên thái dương.



"Này cẩn thận! Nó nuốt sống chúng mày đấy! Nó nuốt sống chúng mày đấy!" Brissenden hét to lên, bắt chước tiếng hét ông bầu của một anh chàng ăn thịt rắn nổi tiếng trong vùng.



"Chắc chắn là tớ có thể ăn sống, nuốt tươi được cậu," Martin nói, và cũng đưa cặp mắt xấc xược nhìn từ đầu đến chân cái thân hình bị bệnh tật tàn phá của Brissenden.



"Chỉ có điều là tớ không đáng để cậu ăn thôi."



"Trái lại," Martin gật gù. "Chỉ vì chưa đúng lúc đấy thôi," gã phá lên cười, thân mật, thẳng thắn. "Nói thật, cậu đã coi tớ như một thằng xuẩn ngốc, Brissenden ạ. Tớ đói và cậu biết là tớ đói, thì đó cũng chỉ là một hiện tượng bình thường, có gì là nhục nhã đâu. Cậu thấy không, tớ coi thường tất cả những lề thói đạo đức nhỏ nhặt của người đời, ấy thế mà cậu mới nói có một từ rất đúng, rất thật, tớ đã lập tức thấy rõ mình là kẻ nô lệ của chính những lề thói đạo đức nhỏ nhặt ấy."



"Cậu nghĩ cậu bị sỉ nhục đấy à?"



"Lúc nãy, tớ có thấy như thế thật. Những định kiến của thời còn ít tuổi, cậu biết đấy. Tớ học được những điều đó hồi còn ít tuổi. Giờ đây đôi khi vẫn còn rơi rớt chút ít. Một thứ bảo tàng trong phòng kín của mình."



"Thế bây giờ cậu đã cất kỹ chúng đi rồi chứ?"



"Chắc chắc là kỹ rồi!"



"Chắc chứ?"



"Chắc!"



"Nếu vậy thì chúng ta hãy đi chén một chút gì đi!"



"Ừ, tớ theo cậu," Martin trả lời, gã định dùng số tiền lẻ còn lại ở hai đô la sẽ trả tiền whiskey và soda, nhưng Brissenden nhất định bắt người hầu bàn phải để lại số tiền đó trên bàn. Martin đành nhăn mặt cầm lấy đút vào túi; vừa lúc đó gã cảm thấy bàn tay thân mật của Brissenden đặt lên vai mình.



Chú thích:



1. August Welsman (1854-1914) một nhà sinh vật học người Đức.



2. Tập "Tự thuật" của Spencer gồm hai tập, xuất bản năm 1904.



3. Một tác phẩm của Spencer nhan đề là "Giáo dục học: trí dục, đức dục, thể dục." Xuất bản năm 1861.



4. Hai câu thơ trong bài "Không khuất phục" (Iuvictus) của Henley. Bài thơ ca ngợi ý chí đấu tranh bất khuất được thanh niên đương thời rất ưa thích.