Đông Chu Liệt Quốc

Quân Tấn và quân chư hầu vây thành Bức Dương trong hai mươi bốn ngày mà

chưa phá vỡ, bỗng trời mưa to lắm, mặt đất bị nước ngập sâu ba thước,

Tuân Yển và Sĩ Mang lo sợ, vào nói với Tuân Dinh rằng:



- Chúng tôi vẫn tưởng là thành nhỏ dễ đánh, ai ngờ vây mãi không phá được, mà trời lại mưa to; nay đang mùa hạ, lại là mùa nước lên,

sông Bào ở phía tây, sông Tiết ở phía đong, sông Khoách ở phía đông bắc, ba sông ấy đều nhau với sông Tứ, vạn nhất trời mưa mãi, nước mấy sông

ấy tràn đến thì khó lòng mà thu quân được, chi bằng ta tạm rút về, rồi

sau sẽ liệu .



Tuân Dinh nổi giận, cầm cái ghế đang ngồi, ném xuống trước mặt Tuân Yển và Sĩ Mang mà mắng rằng:



- Ta vẫn bảo thành ấy dẫu nhỏ mà vững bền lắm, chưa dễ phá nổi,

các ngươi dám tự quyết là đánh được; khi ở trước mặt chúa công, các

ngươi cố ý xin đi đánh, khiến cho ta phải đem quân tới đây . Nay đánh

mãi không được, vừa gặp trời mưa, đã muốn rút quân về; các ngươi muốn

đến đây thì dễ, chứ muốn rút về thì khó, ta hạn cho bảy ngày nữa, nếu

không phá vỡ thành Bức Dương thì sẽ chiếu theo quân pháp mà chém đầu .

Muốn tốt thì đi đi cho mau chớ đến đây nữa!



Tuân Yển và Sĩ Mang sợ hãi, xám xanh cả mặt, vâng vâng dạ dạ, luôn mồm mà lui ra, bảo các tướng bộ thuộc của mình rằng:



- Quan nguyên sóai nghiêm hạn trong bảy ngày nữa, nếu không phá

vỡ thành Bức Dương thì chém đầu chúng ta, nay ta cũng nghiêm hạn cho các ngươi, nếu trong sáu ngày nữa mà không phá vỡ được thành cũng chém đầu

các ngươi trước rồi ta sẽ tự tử để giữ lấy quân pháp .



Các tướng đều sợ hãi nhìn nhau . Tuân Yển và Sĩ Mang nói:



- Quân pháp không phải là nói đùa, chúng ta phải xông pha tên đạn, ngày đêm đánh riết, có tiến mà không thoái!



Nói xong, sai người ước với quân nước Lỗ, nuớc Tào và nước Châu

cùng nhau ra sức . Bấy giờ thế nước đã hơi lui, Tuân Yển và Sĩ Mang thúc quân tiến đánh: tên đạn ở trên mặt thành bắn xuống như mưa, mà Tuân Yển và Sĩ Mang nhất định không đánh . Đến ngày thứ năm, trong thành hết cả

tên đạn . Tuân Yển mới bắc thang trèo lên, Sĩ mang cũng lên theo, quân

tướng các nước đều lục tục kéo nhau lên cả . Văn Ban tiếp chiến trong

các ngõ hẻm, kiệt sức mà chết . Tuân Dinh vào thành, vua Bức Dương đem

thần thuộc ra xin hàng .



Lúc bấy giờ Tấn Điệu công lo không đánh được thành Bức Dương,

lại đem hai nghìn tinh binh đến để trợ chiến . Khi đi đến đất Sở Khâu

(đất nước Vệ), nghe tin Tuân Dinh đã hạ được thành Bức Dương rồi, liền

sai sứ đến nước Tống, đem thành Bức Dương phong cho quan đại phu nước

Tống là Hướng Thú . Hướng Thú cùng với Tống Bình công thân hành đến đất

Sở Khâu, yết kiến Tấn Điệu công . Hướng Thú chối từ không dám nhận phong . Tấn Điệu công liền giả đất cho Tống Bình công . Tuân Dinh thuật lại

sự dũng cảm của ba tướng nước Lỗ, Tấn Điệu công ban xe và áo cho mỗi

người . Các tướng nước Lỗ lạy tạ, rồi thu quân về . Tấn Điệu công trách

vua Bức Dương về tội khi trước giúp Sở, giáng làm thứ nhân, lại chọn một người trong họ của vua Bức Dương cho ở đất Hoắc Thành để giữ lấy việc

cúng tế .



Mùa thu năm ấy, Tuân Hội tạ thế, Tấn Điệu công thấy Ngụy Giáng

là người biết giữ phép, bèn nhấc lên chức tân quân phó tướng; cho Trương Lão thay Ngụy Giáng làm chức tư mã .



Mùa đông năm ấy, đạo quân thứ hai của Tấn lại sang đánh Trịnh,

đóng đồn ở đất Ngưu Thủ (đất nước Trịnh) và đất Hổ Lao, vừa lúc ấy,

người nước Trịnh là Uý Chỉ nổi loạn, giết công tử Phi, công tử Phát và

công tử Triệt ở tây cung . Con công tử Phi là công tôn Hạ (tên tự là Tử

Tây) và con công tử Phát là công tôn Kiều (tên tự là Tử Sản) đều đem bọn vũ sĩ trong nhà đi đánh Uý Chỉ . Uý Chỉ chạy về Bắc cung . Công tôn Mại cũng đem quân đuổi đánh, giết chết được Uý Chỉ, rồi lập công tử Gia làm thượng khanh . Loan Áp nói với Tuân Dinh rằng:



- Ta nên nhân lúc nước Trịnh có loạn mà tiến đánh ngay thì tất có thể phá được .



Tuân Dinh nói:



- Nhân lúc người ta có loạn mà đánh là bất nghĩa .



Tuân Dinh truyền hoãn binh không đánh vội . Quan thượng khanh

nước Trịnh là công tử Gia xin giảng hoà . Tuân Dinh thuận cho . Đến lúc

công tử Trịnh nước Sở đem quân cứu Trịnh thì quân Tấn đã rút về rồi .

Nước Trịnh lại cùng với nước Sở giảng hoà . Năm sau, Tấn Điệu công lại

cho đạo quân thứ ba sang đánh Trịnh . Toán quân của Hướng Thú nước Tống

kéo đến cửa đông . Quan thượng khanh nước Vệ là Tôn Lâm Phủ cũng đem

quân đóng ở phía bắc . Quan hạ quan nguyên soái nước Tấn là Triệu Vũ đem quân đóng ở phía tây . Tuân Dinh đem đại binh tự đất Bắc Lâm kéo qua

phía tây, tiến đến cửa nam, rồi sai người ước với các toán quân cùng vây nước Trịnh . Trịnh Giản công sợ lắm, lại xin giảng hoà . Tuân Dinh

thuận cho, rồi lui quân về địa giới nước Tống . Trịnh Giản công thân

hành đến khoao thưởng quân sĩ, cùng với Tuân Dinh hội thề . Sở Cung

vương giận lắm, sai công tử Trịnh sang mượn quân Tần để về đánh Trịnh .



Bấy giờ vì Sở Cung vương phu nhân là em gái Tần Cảnh công (con

Tần Hoàn công) nên hai nước có tình thân gia với nhau, Tần Cảnh công bèn sai đại tướng là Doanh Thiêm đem quân sang giúp nước Sở . Sở Cung vương đem đại binh thẳng đường tiến sang Huỳnh Dương và nói quả quyết rằng:



- Lần này không diệt được nước Trịnh thì không chịu rút quân về .



Trịnh Giản công từ khi giảng hoà với Tấn, biết chắc rằng thế nào Sở cũng lại đem binh sang đánh, mới họp triều thần lại để thương nghi .



Các quan đại phu đều nói:



- Hiện nay thế lực nước Tấn cường thịnh, nước Sở không bằng,

nhưng quân Tấn đi thì mua mà đến thì chậm, cho nên hai nước chưa gặp

được nhau để quyết một trận trống mái, thành ra cứ tranh nhau mãi; nếu

quân Tấn chịu giúp ta thực sự mà đánh Sở thì quân Sở tự biết sức kém mà

phải tránh xa, bấy giờ ta có thể một lòng theo Tấn được .



Công tôn Xá Chi hiến kế rằng:



- Ta muốn cho Tấn thực sự giúp ta thì phải làm cho Tấn tức giận, mà muốn làm cho Tấn tức giận thì không gì bằng đánh Tống . Nay Tống

đang giao hiếu với Tấn, vậy ta buổi sớm đánh Tống thì buổi chiều quân

Tấn tất sang đánh ta . Quân Tấn đến mau được, quân Sở không đến mau

được, bấy giờ ta sẽ có cớ mà nói với quân Sở .



Các quan đại phu đều khen phải . Trong khi đang họi nghị thì có

người báo tin nước Sở sang mượn quân nước Tần . Công tôn Xá Chi mừng mà

nói rằng:



- Đó là lòng trời khiến cho ta theo Tấn!



Các quan đại phu đều không hiểu ý . Công tôn Xá Chi nói:



- Sở và Tấn cùng sang đánh thì nước Trịnh ta chịu thế nào nổi,

chi bằng ta sai người ra nghênh tiếp vua Sở, rồi xui sang đánh Tống .

Một là tránh khỏi cái hại quân Sở, hai là làm cho quân Tấn tức giận mà

đến mau, có phải là được cả đôi đường không .



Trịnh Giản công theo kế ấy, liền sai công tôn Xá Chi đi nghênh

tiếp quân Sở . công tôn Xá Chi qua sông Dĩnh, đi chưa được một xá thì

gặp quân Sở . Xá Chi sụp lạy trước xe Cung vương . Cung vương cau mày

quắc mắt mà hỏi rằng:



- Nước Trịnh ngươi phản phúc không thường, ta định đem quân đến hỏi tội, nay nhà ngươi tới đây là có ý gì ?



Công tôn Xá Chi nói:



- Chúa công tôi vẫn mến cái đức của đại vương, vẫn sợ cái uy của đại vương muốn suốt đời nương tựa ở dưới bóng đại vương, không bao giờ

dám hai lòng; ngặt vì nước Tấn bạo ngược, cùng với nước Tống xâm nhiễu

nước tôi . Chúa công tôi sợ nước nhà tàn phá bất đắc dĩ phải giảng hoà

để quân Tấn lui về, khi quân Tấn đã lui rồi thì nước tôi lại là một nước phụ thuộc của đại vương . Chúa công tôi sợ đại vương không thấu cái

nông nổi ấy, vậy phải sai tôi đến đây để giải bày tâm sự nếu đại vương

sang hỏi tội nước Tống thì chúa công tôi xin đi làm tiên phong .



Sở Cung vương đổi giận làm lành mà bảo rằng:


- Cha ngươi chỉ vì đói quá mà thành bệnh đó thôi, nay ta không dám để cho nhà ngươi lại đóai nữa!



Nói xong truyền nội thị đem rượu ra cho Tôn Khoái uống, lại gọi nhạc công ra để hát . Quan thái sư tâu với Vệ Hiến công rằng:



- Chẳng hay chúa công dạy hát bài gì ?



Vệ Hiến công nói:



- Có chương cuối cùng trong thơ "Xảo ngôn", thật hợp với thời sự ngày nay, nhà ngươi hát bài ấy .



Quan thái sư tâu rằng:



- Bài thơ ấy ý không được hay, tôi thiết tưởng trong khi tiệc vui, không nên hát đến .



Có một nhạc công là Sư Tào nói át đi rằng:



- Chúa công dạy hát bài gì thì cứ hát bài ấy, can gì lại nói lôi thôi!



Nguyên Sư Tào gẩy đàn cầm hay lắm, Vệ Hiến công sai dạy một

người thiếp yêu . Người thiếp yêu không nghe lời dạy bị Sư Tào đánh cho

mười roi . Người ấy bèn vào mách với Vệ Hiến công . Vệ Hiến công đánh Sư Tào ba trăm roi ở trước mặt người thiếp yêu, bởi vậy Sư Tào căm tức,

bấy giờ biết bài thơ ấy không hay, mà cố ý muốn hát, để làm cho Tôn

Khoái phải tức giận . Sư Tào liền cất giọng hát rằng:



"Kẻ kia là ai,



Ở bến sông Hà;



Không tài lực gì,



Mà muốn nỏoi loạn".



Chủ ý Vệ Hiến công là nhân thấy Tôn Lâm Phủ ở bến sông Hà có ý

muốn nổi loạn, vậy nên định mượn câu hát, khiến cho Tôn Lâm Phủ phải sợ . Tôn Khoái nghe câu hát, trong lòng áy náy, xin cáo từ lui ra . Vệ Hiến

công nói:



- Bài hát của Sư Tào, vừa rồi ngươi về nên thuật lại cho cha

ngươi biết; cha ngươi dẫu ở xa, nhưng có điều gì, đây ta cũng biết cả,

nên phải cẩn thận mà giữ gìn bệnh thể .



Tôn Khoái sụp lạy lui ra, về nói chuyện lại với Tôn Lâm Phủ . Tôn Lâm Phủ nói:



- Chúa công ghét ta đã quá lắm, chẳng lẽ ta cứ ngồi mà chịu chết hay sao! nay có Cừ Viên (tên tự là Bá Ngọc, làm quân đại phu nước Vệ)

là người gỉoi, nếu người ấy chịu đồng mưu với ta thì làm gì mà chẳng

xong việc!



Tôn Lâm Phủ lẻn đến yét kiến Cừ Viên mà bảo rằng:



- Chúa công vô đạo, nhà ngươi cũng đã biết, ta chỉ e rằng có ngày mất nước thì làm thế nào ?



Cừ Viên nói:



- Bề tôi thờ vua, điều gì can được thì can, điều gì không can đuợc thì đành bỏ mà đi, còn điều khác tôi không dám biết!



Tôn Lâm Phủ liệu chừng không thể lay động Cừ Viên được, mới cáo

từ trở về . Ngay ngày hôm ấy, Cừ Viên bỏ trốn sang nước Lỗ . Tôn Lâm Phủ họp quân ở Khâu Cung, sắp sửa đánh Vệ Hiến công . Vệ Hiến công sợ, sai

người đến Khâu Cung giảng hoà với Tôn Lâm Phủ . Tôn Lâm Phủ bắt người ấy giết đi, Vệ Hiến công sai người rình xem Ninh Thực làm gì thì thấy Ninh Thực đang sắp quân để tiếp ứng cho Tôn Lâm Phủ . Vệ Hiến công lại sai

người gọi Bắc Cung Quát . Bắc Cung Quát cáo ốm không đến . Công tôn Đinh nói với Vệ Hiến công rằng:



- Bây giờ việc đã nguy cấ, nên mau mau trốn sang nước khác, còn có ngày lại trở về được .



Vệ Hiến công liền đem một toán quân mở cửa đông, định thẳng

đương trốn sang nước Tề . Công tôn Đinh mang cung tên đi theo . Tôn

Khoái và Tôn Gia (con thứ của Tôn Lâm Phủ) đuổi theo đến Hà Trạch, đánh

giết một trận, toán quan của Vệ Hiến công bỏ chạy tán loạn cả, chỉ còn

độ hơn mười người mà thôi; may nhờ có công tôn Đinh bắn gỉoi lắm, không

sai một phát nào, người nào đến gần, đều bị tên mà chết, bởi vậy mới bảo toàn cho Vệ Hiến công chạy thóat được .



Tôn Khoái và Tôn Gia không dám đuổi theo nữa, quay trở về, vừa

đi được ba dặm thì thấy Dữu Công Sai và Doãn Công Đà đem quân đến, nói

là vâng lệnh Tôn Lâm Phủ đi đuổi bắt Vệ Hiến công . Tôn Khoái và Tôn Gia nói:



- Có một người bắn gỉoi lắm, các tướng phải phòng bị mới được!



Dữu Công Sai nói:



- Người ấy chắc là thầy ta, tên gọi công tôn Đinh đó!



(Nguyên Doãn Công Đà học nghề bắn với Dữu Công Sai, Dữu Công Sai lại họ nghề bắn với công tôn Đinh, ba người cùng một môn phái, cho nên

đều biết tài nhau cả ).



Doãn Công Đà nói:



- Hôn quân đi cũng chưa xa, ta hãy cố đuổi theo .



Bèn đuổi theo mười lăm dặm nữa thì vừa kịp Vệ Hiến công . Người

dong xe của Vệ Hiến công bị thương, công tôn Đinh phải cầm cương xe cho

Vệ Hiến công, Công tôn Đinh ngảnh lại, trông thấy Dữu Công Sai ở đằng

xa, mới bảo Vệ Hiến công rằng:



- Người đuổi theo ấy là học trò của tôi đó . Có lẽ nào học trò lại hại thầy, chúa công chớ ngại!



Công tôn Đinh dừng xe lại để đợi . Dữu Công Sai đi đến nơi, ngảnh lại bảo Doãn Công Đà rằng:



- Thật là thầy ta rồi!



Nói xong, liền xuống xe sụp lạy . Công tôn Đinh chào lại, rồi vẫy tay bảo đi . Dữu Công Sai trèo lên xe mà nói rằng:



- Công việc ngày nay, người nào cũng vì chủ mà làm . Nếu ta bắn

thì là bội thầy, mà không bắn thì bội chủ; nay ta có một cách khiến cho

trọn vẹn được cả đôi đàng!



Dữu Công Sai liền cầm cái tên gõ xuống bánh xe, bẻ đầu mũi nhọn đi, rồi nói to lên rằng:



- Xin thấy chớ sợ!



Dữu Công Sai nói xong, bắn luôn bốn phát tên: phát trước trúng

vào cái thức (cái chắn ngang ở trước mặt), phát sau trúng vào cái chẩn

(cái chắn ngang ở sau lưng), còn hai phát nữa trúng vào hai bên tả hữu,

chỉ trừ có Vệ Hiến công và công tôn Đinh ngồi ở giữa xe là không can gì! Dữu Công Sai bắn xong, tức khắc quay xe trở về . Công tôn Đinh cũng

giục ngựa tiến đi mau . Doãn Công Đà lúc trước trông thấy Vệ Hiến công

đã toan giương cung ra bắn, nhưng vì có Dữu Công Sai là thầy mình ở đấy

vậy phải nhường thầy . Khi về đến nửa đường, có ý hối lại, mới bảo Dữu

Công Sai rằng:



- Thầy cùng với công tôn Đinh là nghĩa thầy trò, vậy phải dụng

tình như thế, còn tôi đã cách đi một từng rồi, thế thì ơn thầy chưa

trọng bằng mệnh chủ, nếu không cố cho thành công thì chẳng hóa bội chủ

lắm sao!



Dữu Công Sai nói:



- Thầy ta (trỏ công tôn Đinh) bắn giỏi lắm, không kém gì Dưỡng Do Cơ, nhà ngươi không địch nổi đâu, khéo chẳng có mất mạng!



Doãn Công Đà không tin lời Dữu Công Sai, lại quay đi đuổi theo Vệ Hiến công.