Đông Chu Liệt Quốc

Lại nói vua Triệu lúc đầu tiếp được tin Triệu Quát báo

tiệp, trong lòng cả mừng; rồi sau nghe tin quân Triệu bị khốn ở Trường Bình,

đang tính việc phát binh đến cứu; bỗng lại được tin Triệu Qúat đã chết, hơn bốn

mươi vạn quân Triệu đều đầu hàng nước Tần, bị Võ An quân một đêm giết hết, chỉ

còn lại hai trăm bốn mươi người được tha về. Vua Triệu cả sợ, quần thần đều thất

đảm kinh hồn. Trong nước kẻ khóc cha, người khóc con, anh khóc em, em khóc anh,

ông khóc cháu, vợ khóc chồng, khắp chợ đầy đường, chỗ nào cũng có tiếng người

kêu khóc. Chỉ có bà mẹ Triệu Qúat không khóc mà nói rằng :



- Từ

lúc Qúat được làm tướng, già này đã coi nó không phải là người sống nữa !



Vua Triệu nghĩ bà mẹ Quát đã có lời nói từ trước, bèn không bắt

tội, lại cho thóc lúa để yên ủi. Lại sai người tạ lỗi với Liêm Pha. Đang lúc

kinh hoàng, lại có tin báo rằng quân Tần đánh hạ được Thượng Đảng, mười bảy

thành đều đã hàng Tần, nay Võ An quân lại thân suất đại quân tiến lên, rao lên

rằng muốn vây Hàm Đan. Vua Triệu hội quần thần có ai ngăn được quân Tần, quần

thần không ai đáp. Bình Nguyên quân về nhà hỏi khắp tân khách, cũng chẳng ai đáp

lại làm sao. Lúc ấy xảy có Tô Đại ở trong nhà Bình Nguyên quân. Đại nói :



- Nếu tôi đến được Hàm Dương thì chắc ngăn được quân Tần không

đánh Triệu.



Bình Nguyên quân nói với vua Triệu, vua Triệu bèn

cấp cho Tô Đại nhiều tiền bạc để đi sang Tần. Tô Đại vào yết kiến Ứng hầu Phạm

Chuy. Chuy mời ngồi lên trên, hỏi rằng :



- Tiên sinh vì cớ gì mà

lại đây ?



Tô Đại nói :



- Tôi vì ngài mà lại đây.



Chuy hỏi :



- Tiên sinh có điều gì chỉ giáo ?



Tô Đại nói :



- Võ An quân đã giết Triệu Quát rồi

phải không ?



Chuy đáp :



- Phải.



Đại lại hỏi :



- Nay lại vây Hàm Đan phải không ?



Chuy lại đáp :



- Phải.



Đại hỏi :



- Võ An quân dụng binh như thần, thân làm tướng Tần, đánh lấy

được hơn bay mươi thành, chém đầu gần trăm vạn, dẫu công của Y Doãn, Lã Vọng

ngày xưa, cũng chẳng hơn được; nay lại đem quân vây Hàm Đan, Triệu tất bị diệt;

Triệu bị diệt thì Tần thành đế nghiệp. Tần thành đế nghiệp thì Võ An quân sẽ là

công thần bậc nhất, như Y Doãn với nhà Thương. Lã Vọng với nhà Chu. Ngài vốn đã

có quyền cao chức trọng, nhưng đến lúc ấy thì cũng không thể không ở bậc dưới

ông ta được.



Phạm Chuy kinh ngạc hỏi rằng :



-

Như vậy biết làm thế nào ?



Tô Đại nói :



- Chi

bằng ngài cho Hàn, Triệu cắt đất để cầu hoà với Tần. Như vậy thì cắt đất là công

việc của ngài, mà lại nhân đó cắt được binh quyền của Võ An quân. Địa vị của

ngài sẽ vững hơn núi Thái Sơn vậy.



Phạm Chuy cả mừng; hôm sau

liền nói với vua Tần rằng :



- Quân Tần ở ngoài lâu ngày đã khó

nhọc lắm, nên cho nghĩ ngơi, chi bằng sai người dụ Hàn, Triệu, bắt cắt đất để

cầu hoà.



Vua Tần nói :



- Tuỳ thừa tướng liệu

định.



Phạm Chuy lại đem vàng lụa tặng Tô Đại, sai đi thuyết Hàn,

Triệu. Hai vua Hàn, Triệu đều sợ Tần, cho nên nghe kế của Đại. Hàn cắt một thành

Viên Ung. Triệu cắt sáu thành, đều sai sứ sang Tần cầu hoà. Thoạt tiên, vua Tần

hiền rằng Hàn chỉ dâng một thành thì ít quá. Sứ Hàn nói mười bảy huyện Thượng

Đảng mà Tần đã lấy được đều của Hàn; vua Tần mới cười mà nhận cho, rồi triệu Võ

An quân rút quân về. Bạch Khởi đánh luôn đều được, đang muốn tiến vây Hàm Đan,

bỗng nghe có chiếu ban sư, thì biết rằng đó là mưu của Phạm Chuy, giận lắm. Từ

đó Bạch Khởi cùng Phạm Chuy sinh ra hiềm khích. Bạch Khởi nói với mọi người

rằng:



- Từ trận thua ở Trường Bình, trong thành Hàm Đan, một đêm

mười lần sợ; nêu thừa thắng tiến đánh, thì không đầy một tháng có thể lấy được.

Tiếc thay Ứng hầu không biết thời thế, chủ trương việc rút quân về, làm mất cơ

hội ấy !



Vua Tần nghe nói, lấy làm hối lắm, nói rằng :



- Bạch Khởi đã biết Hàm Đan có thể lấy được, sao không lấy sớm ?



Bèn lại dùng Khởi làm tướng, muốn sai đánh Triệu, nhưng gặp lúc

Khởi có bệnh không đi được, bèn sai đại tướng Vương Lăng đem mười vạn quân đánh

Triệu, vây thành Hàm Đan. Vua Triệu sai Liêm Pha cự địch; Pha đặt quân phòng ngự

rất nghiêm, lại đem gia tài mộ quân quyết tử, thường thường ban đêm cho trèo vào

thành, đánh phá dinh Tần. Quân của Vương Lăng bị thua to. Bấy giờ Võ An quân

bệnh đã khỏi, vua Tần muốn sai ra thay Vương Lăng. Võ An quân tâu rằng :



- Thật ra thành Hàm Đan không phải dễ đánh đâu ! Trước kia, sau

khi đại bại, trăm họ sợ hãi không yên, nếu nhân đó mà đánh, thì họ giữ không

được vững, đánh không đủ sức, ta có thể đánh lấy ngay được. Nay đã hơn hai năm

rồi, vết thương đã hàn, họ lại được Liêm Pha là tay lão tướng, không như Triệu

Quát. Chư hầu thấy Tần đang hoà với Triệu mà lại đánh, thì cho Tần là không thể

tin được, tất sẽ hợp tung mà đến cứu. Tôi chắc là Tần không thể được vậy !



Vua Tần ép nài mãi, nhưng Bạch Khởi cố từ. Vua Tần lại sai Phạm

Chuy đến khuyên bảo, Bạch Khởi căm giận Phạm Chuy trước kia ngăn trở sự thành

công của mình, bèn xưng bệnh không tiếp.



Vua Tần hỏi Phạm Chuy

rằng :



- Võ An quân thực có bệnh ư ?



Phạm Chuy

nói :



- Ốm thực hay không thì chưa biết, nhưng không chịu làm

tướng, thì đủ biết cái chí đã quyết rồi.



Vua Tần giận nói rằng :



- Bạch Khởi cho là nước Tần không có tướng tài nào khác, cứ phải

cần đến hắn chăng ? Trận chiến thắng ở Trường Bình ngày trước, lúc đầu là Vương

Hạt cầm quân, vậy Hạt có kém gì Khởi!



Bèn thêm quân mười vạn,

sai Vương Hạt đi thay Vương Lăng. Vương Lăng về nước bị bãi quan. Vương Hạt vây

thành Hàm Đan trong năm tháng không thể đánh phá được. Võ An quân nghe chuyện

nói với khách rằng :



- Tôi đã nói là Hàm Đan đánh không dễ, mà

vua không nghe lời tôi, nay thế này đây !



Trong bọn khách có

người quen Ứng hầu Phạm Chuy tiết lộ lời nói ấy. Chuy nói với vua Tần, thế nào

cũng phải cử Võ An quân làm tướng. Võ An quân lại xưng ốm nặng. Vua Tần cả giận,

thu hết chức tước và phong ấp của Võ An quân, giáng xuống làm lính, đày ra Âm

Mật, bắt phải lập tức ra khỏi thành Hàm Dương. Võ An quân than rằng :



- Phạm Lãi có nói : "Con thỏ khôn đã chết, con chó săn tất bị

mổ." Ta vì Tần đánh hạ được hơn bảy mươi thành của chư hầu, cái thế tất phải bị

mổ.



Rồi đi ra cửa tây Hàm Dương, đến Đỗ Bưu tạm nghỉ để đợi hành

lý. Phạm Chuy nói với vua Tần rằng :



- Bạch Khởi ra đi, trong

lòng tấm tức không phục, thốt ra nhiều lời oán giận, nói có bệnh, không phải là

thật, sợ rằng sẽ đi sang nước khác để làm hại Tần !



Vua Tần bèn

sai sứ đưa cho Bạch Khởi một thanh gươm sắc, bắt phải tự tử. Bạch Khởi cầm thanh

gươm ở tay, than rằng :
Dị Nhân hoa mắt mê lòng, thần hồn điên đảo, cùng nhau khen ngợi mãi không thôi.

Triệu Cơ múa xong. Bất Vi lại sai rót chén lớn dâng mời. Hai người đều uống một

hơi hết ngay. Triệu Cơ mời rượu xong, trở vào trong nhà, chủ khách lại cùng nhau

thù tạc rất vui. Công tôn Kiên say quá nằm lăn ra, Dị Nhân trong lòng nghĩ đến

Triệu Cơ, mượn rượu giả say, nói với Bất Vi rằng :



- Nghĩ như

tôi một mình chơ vơ ở đất khách, quạnh hiu vắng vẻ, vậy muốn xin ngài cho tôi

người nàng hầu ấy làm vợ, để được thoả lòng ước ao, không rõ thân giá bao nhiêu,

xin ngài dạy cho, tôi xin kính nộp.



Bất Vi giả cách giận mà nói

rằng :



- Tôi lấy lòng tốt mời điện hạ đến dự tiệc, đem thê thiếp

ra mời để tỏ ý kính mến, nay điện hạ lại muốn cướp người yêu của tôi, còn ra

nghĩa lý gì ?



Dị Nhân hổ thẹn quá, liền quì xuống nói rằng :



- Tôi vì ở nơi đất khách buồn bã, nghĩ lầm ra thế đó cũng là lời

nói rồ dại trong khi say rượu, xin ngài rộng lòng tha thứ cho.



Lã Bất Vi vội vàng đỡ dậy nói rằng :



- Tôi mưu

tính đường về cho điện hạ, cái gia sản nghìn vàng phá hết còn không tiếc, lẽ nào

tôi lại tiếc một đứa con gái làm gì. Nhưng con bé ấy còn ít tuổi lại hay thẹn,

sợ nó không nghe. Nếu nó bằng lòng tôi xin kính dâng điện hạ để làm kẻ sửa túi

nâng khăn.



Dị Nhân lạy hai lạy tạ ơn, rồi đợi công tôn Kiên tỉnh

rượu cùng lên xe trở về. Đêm ấy Bất Vi bảo Triệu Cơ rằng :



-

Vương tôn nước Tần có lòng yêu nàng lắm, xin lấy nàng làm vợ, ý nàng thế nào ?



Triệu Cơ nói :



- Thiếp đã đem thân thờ chàng, vả

lại đã có thai, nỡ nào chàng lại bỏ, bắt phải thờ người khác ?



Bất Vi mật bảo rằng :



- Nàng lấy tôi suốt đời,

chẳng qua chỉ là vợ một anh lái buôn. Vị vương tôn ấy sau này sẽ có phận được

làm vua Tần, nàng mà được yêu, tất làm vương hậu. May ra sinh con, tức là thái

tử, thì tôi với nàng sẽ là cha mẹ vua Tần, đều được phú quí vô cùng. Vậy nàng

nên nghĩ tình vợ chồng, nén lòng theo kế tôi, chớ nên tiết lộ.



Triệu Cơ nói :



- Việc chàng mưu tính là việc

lớn, thiếp cũng xin theo, nhưng mối tình ân ái vợ chồng, lòng nào mà nỡ dứt cho

đặng !



Nói xong ứa nước mắt khóc.



Bất Vi an ủi

rằng :



- Nếu nàng không quên chút tình cũ, thì mai sau chiếm

được thiên hạ nhà Tần, ta vẫn làm vợ chồng không bao giờ rời nhau, há chẳng hay

lắm ru!



Hai người bèn chỉ trời mà thề với nhau rồi cùng đi ngủ,

mối tình ân ái lại mặn nồng hơn những đêm xưa. Hôm sau Bất Vi đến công quán, bảo

Dị Nhân rằng :



- Đội ơn điện hạ không hiềm đứa tiểu thiếp quê

mùa, dùng làm kẻ hầu khăn lược, tôi phải dỗ mãi nó mới nghe, hôm nay tốt này,

xin đưa đến ngự sở để hầu hạ.



Dị Nhân nói ;



-

Tấm lòng cao nghĩa của tiên sinh, tôi dù nát xương cũng không thể báo đền !



Công tôn Kiên nói :



- Đã có cái lương duyên ấy

tôi xin đứng ra làm mối !



Bèn sai người nhà làm tiệc mừng. Bất

Vi từ tạ về, đến chiều dùng xe đưa Triệu Cơ đến cùng Dị Nhân thành thân.



Dị Nhân lấy được Triệu Cơ như cá gặp nước, yêu mến lạ thường,

được hơn một tháng, Triệu Cơ nói với Dị Nhân rằng :



- Thiếp hầu

được hầu điện hạ, trời cho nay đã có thai rồi.



Dị Nhân không

biết chuyện, ngỡ là giọt máu của mình, vui mừng khôn xiết. Triệu Cơ đã có mang

hai tháng rồi mới lấy Dị Nhân, sau đó tám tháng thì vừa được mười tháng, đáng lẽ

đến kỳ sinh nở thì phải, vậy mà vẫn không thấy chuyển động. Có lẽ trời sinh ra

một vị chân mệnh đế vương, không giống người thường, nên mãi đến lúc đúng mười

hai tháng mới sinh một đứa con trai. Khi sinh ra có ánh sáng đỏ rực nhà, trăm

thứ chim bay đến lượn múa. Đứa bé mũi to, mắt dài, trán rộng, mỗi mắt có hai con

ngươi, trong miệng đã có vài cái răng, khóc rất to, đi ngoài đường cũng nghe

tiếng. Dị Nhân cả mừng nói rằng :



- Ta nghe các chân chúa sinh

ra, tất có điềm lạ. Thằng bé này cốt tướng khác thường, lại đẻ vào ngày mồng một

tháng giêng, ngày sau tất cầm quyền ngự trị thiên hạ.



Bèn dùng

họ Triệu Cơ gọi là Triệu Chính. (Về sau Chính nối ngôi làm vua Tần, kiêm tính

sáu nước, tức là Tần Thuỷ Hoàng). Lã Bất Vi nghe tin Triệu Cơ sinh con trai,

trong lòng mừng thầm rằng mưu kế của mình đã có kết quả. Năm Triệu Chính đã lên

ba tuổi, quân Tần lại vây đánh thành Hàm Đan rất gấp. Bất Vi bảo Dị Nhân rằng :



- Vua Triệu nếu lại giận lây đến điện hạ, thì làm thế nào? Chi

bằng điện hạ phải trốn về Tần mới có thể thoát được.



Dị Nhân nói

:



- Việc này đều nhờ tiên sinh trù tính giúp.



Lã

Bất Vi bỏ ra sáu trăm cân vàng, lấy ba trăm đút lót các quân tướng giữ thành ở

cửa nam, nói rằng :



- Tôi từ Dương Dịch đem cả nhà đến đây buôn

bán, không may gặp quân Tần kéo đến vây thành lâu ngày quá, tôi nhớ nhà lắm, nên

đem hết vốn chia cả cho các ngài, chỉ xin rộng lòng thả cho cả nhà tôi ra khỏi

thành để về Dương Dịch, thì tôi và toàn gia được đội ơn vô cùng.



Các quân tướng giữ cửa thành bằng lòng cho, lại đem trăm cân

vàng dâng công tôn Kiên, tỏ ý muốn trở về Dương Dịch, nhờ công tôn Kiên nói với

tướng giữ cửa nam hộ. Nói lót đã êm cả rồi. Bất Vi bèn bảo Dị Nhân đem con Triệu

Cơ mật gửi ở nhà người mẹ. Hôm ấy Bất Vi làm rượu mời công tôn Kiên, nói rằng :



- Chỉ trong ba ngày nữa tôi sẽ ra khỏi thành, gọi là có chén

rượu để từ biệt.



Khi uống rượu, Bất Vi cố ép để cho công tôn

Kiên uống thật say. Các người tả hữu và quân lính đều được đãi nhiều rượu thịt,

ăn uống tha hồ no say rồi ai nấy đều đi nghĩ, đến nửa đêm, Dị Nhân cải trang,

lần vào trong đám đầy tớ, theo cha con Bất Vi đi ra cửa nam. Tướng giữ thành

không biết thực giả, mở khoá để cho cả bọn ra khỏi cửa thành.



Đại doanh Vương Hạt vốn ở ngoài cửa tây. Vì cửa nam là đường lớn

đi về Dương Dịch. Bất Vi đã nói là đi về làng, cho nên phải đi ra cửa nam. Ba

người cùng bọn đầy tớ luôn ban đêm ra đi, ngoặt một vòng dài đi về hướng quân

Tần. Đến lúc trời sáng, bị quân Tần đi tuần bắt được. Bất Vi chỉ vào Dị Nhân nói

rằng :



- Đây là vương tôn nước Tần, bấy lâu làm con tin ở Triệu,

nay trốn ra khỏi Hàm Đan để về nước đó, các ngươi nên mau mau dẫn đường !



Bọn lính tuần nhường ngựa cho ba người cưỡi, dẫn đến đại dinh

Vương Hạt. Vương Hạt biết rõ lai lịch rồi cho mời vào, lấy mũ áo cho Dị Nhân

thay, đặt tiệc khoản đãi. Vương Hạt nói :



- Đại vương thân đến

đây đốc chiến, hành cung ở cách đây không đầy mười dặm.



Tiệc

xong, Vương Hạt sai lấy xe ngựa đưa Dị Nhân đến hành cung. Vua Tần thấy Dị Nhân

mừng quá, nói rằng :



- Thái tử ngày đêm nhớ cháu, nay trời xui

cháu ta được thoát khỏi miệng hùm, vậy cháu nên về Hàm Dương trước, để cho cha

mẹ cháu mừng !



Dị Nhân từ biệt vua Tần, cùng cha con Bất Vi lên

xe về Hàm Dương.